Overthinking Là Gì? “Căn Bệnh” Khiến Giới Trẻ Sống Mà Như Đang Mơ

Bạn có từng thấy mình mãi băn khoăn về những chuyện đã qua, hay luôn tự vấn mỗi khi đưa ra một quyết định? Có khi nào bạn cứ lặp đi lặp lại trong đầu những lỗi lầm không thể thay đổi? Nếu điều đó quen thuộc, rất có thể bạn đang rơi vào tình trạng suy nghĩ quá mức – hay còn gọi là Overthinking. Vậy, Overthinking là gì và nó ảnh hưởng ra sao đến tâm trí chúng ta? Hãy cùng tracnghiemtinhcach.vn tìm hiểu ngay nhé!

Overthinking là gì?

Overthinking là trạng thái tâm lý khi một người suy nghĩ quá mức về một vấn đề, đến mức không thể dừng lại dù không tìm ra giải pháp cụ thể. Những suy nghĩ này thường xoay quanh các chi tiết nhỏ nhặt, lo lắng mơ hồ hoặc tình huống không thực sự quan trọng. 

Việc phân tích quá sâu khiến tâm trí bị mắc kẹt trong vòng lặp suy nghĩ liên tục, gây mệt mỏi tinh thần, căng thẳng kéo dài và làm giảm chất lượng cuộc sống hàng ngày. Nhờ việc nhận diện overthinking, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về nguyên nhân của căng thẳng tinh thần, từ đó tìm cách thoát khỏi vòng lặp suy nghĩ tiêu cực và xây dựng lại sự bình an trong nội tâm.

3 kiểu Overthinking khiến bạn kiệt sức từng ngày

Mỗi người có thể trải qua Overthinking theo cách khác nhau, nhưng phần lớn đều rơi vào ba kiểu phổ biến sau đây:

1, Overthinking về quá khứ

Đây là dạng Overthinking phổ biến nhất: bạn cứ mãi lặp đi lặp lại những sai lầm đã qua và mong rằng mọi thứ đã diễn ra khác đi. Đó có thể là:

• Một lời nói khiến người khác tổn thương.
• Một khoảnh khắc “lỡ lời” trong bữa tiệc khiến bạn xấu hổ.
• Một lỗi sai nhỏ trong công việc làm ảnh hưởng đến cả nhóm.

Những ký ức ấy cứ quay vòng trong đầu, khiến bạn mệt mỏi và tự trách bản thân không ngừng. Nhưng sự thật là: quá khứ không thể thay đổi, dù bạn có hối tiếc bao nhiêu. Việc bạn cần làm là phân biệt rõ giữa “một hành động sai” và “một con người sai”. Đừng đồng nhất mình với lỗi lầm.

Thay vì nghĩ: “Tôi thật tệ”, hãy đổi lại: “Tôi từng mắc sai, và tôi đang học từ điều đó.” Hãy chấp nhận trải nghiệm cũ không phải để quên đi, mà để bước tiếp với sự hiểu biết và trưởng thành hơn.

2, Overthinking về tương lai

Đây là dạng Overthinking khi bạn liên tục lo lắng về những điều chưa xảy ra – từ công việc, tài chính đến các mối quan hệ. Bạn luôn cố gắng “chuẩn bị trước” cho mọi rủi ro, nhưng càng nghĩ lại càng bất an vì chẳng có gì chắc chắn. Chẳng hạn như:

• Lo sợ bị từ chối khi chuẩn bị ứng tuyển vào một công ty mới.
• Nghĩ rằng một cuộc trò chuyện sắp tới sẽ diễn ra tệ hại.
• Dự đoán người khác sẽ không hài lòng với kế hoạch bạn đề xuất.

Những suy nghĩ này tạo ra áp lực vô hình, khiến bạn căng thẳng, trì hoãn và mất kết nối với hiện tại. Dù có nghĩ đến mấy, bạn cũng không thể đoán chắc tương lai sẽ ra sao.

Thay vì hỏi: “Nếu điều tệ xảy ra thì sao?”, hãy thử hỏi lại: “Nếu mọi chuyện ổn thì sao?” Tương lai chưa đến – và bạn luôn có thể lựa chọn niềm tin, thay vì nỗi sợ.

3, Overthinking về người khác

Đây là dạng Overthinking thường gặp khi bạn cứ mãi bận tâm đến việc người khác nghĩ gì về mình – một điều bạn không thể kiểm soát. Điển hình như là:

• Lo lắng vì ánh mắt ai đó trong cuộc họp.
• Nghĩ rằng mình đang bị đánh giá khi chia sẻ ý kiến.
• Suy diễn từ một tin nhắn ngắn thành sự ghét bỏ hay xa cách.

Những dòng suy nghĩ ấy cứ lặp lại, tạo thành vòng xoáy lo lắng không kiểm soát. Bạn dần đánh mất sự tự tin, trở nên bất an, tự phán xét, và kiệt sức vì những điều không chắc chắn. Sự thật là: suy đoán không phải là sự thật. Người khác bận rộn với suy nghĩ của họ nhiều hơn bạn tưởng.

Thay vì nghĩ: “Chắc họ không thích mình”, hãy đổi lại: “Tôi không thể kiểm soát cảm nhận của người khác, nhưng tôi có thể làm tốt phần của mình.” Học cách buông bỏ những điều nằm ngoài tầm kiểm soát chính là bước đầu để giải thoát khỏi Overthinking về người khác.

Đọc thêm: Lãnh Đạo Bản Thân: Cách Trở Thành Phiên Bản Tốt Hơn Của Chính Mình

Các biểu hiện của người Overthinking

Overthinking không đơn giản là suy nghĩ nhiều. Đó là trạng thái khi bạn để những dòng suy nghĩ không ngừng nghỉ chi phối cảm xúc và hành vi. Dưới đây là những biểu hiện của Overthinking thường gặp nhất ở người dễ mắc phải thói quen này.

1, Suy diễn quá mức mọi tình huống

Người Overthinking có xu hướng “phóng đại” vấn đề, ngay cả khi chưa có bằng chứng cụ thể. Họ thường nghĩ ra các kịch bản xấu nhất từ những tình huống nhỏ nhặt, như một ánh mắt lạ hay tin nhắn không hồi âm.

2, Khó đưa ra quyết định, kể cả điều nhỏ nhất

Khi đứng trước lựa chọn, người Overthinking thường phân tích quá đà từng chi tiết, từ đó sinh ra lo lắng và do dự kéo dài. Họ sợ mắc sai lầm và bị đánh giá, nên thường trì hoãn đưa ra quyết định.

3, Cảm thấy mệt mỏi vì… nghĩ quá nhiều

Suy nghĩ liên tục, không có điểm dừng khiến não bộ không thể nghỉ ngơi, dẫn đến mất ngủ, căng thẳng, và kiệt sức tinh thần. Đây là dấu hiệu cảnh báo rõ ràng nhất của một người đang bị Overthinking điều khiển.

4, Phân tích mọi tình huống quá chi tiết

Ngay cả những việc nhỏ nhặt trong cuộc sống, như một tin nhắn chưa được trả lời, cũng có thể khiến người Overthinking suy nghĩ đủ kiểu. Họ thường “soi” lại mọi hành động, lời nói, rồi tự trách bản thân vì những điều mình không thể kiểm soát.

5, Thường xuyên lo lắng về những điều chưa xảy ra

Người Overthinking thường dành rất nhiều thời gian để tưởng tượng các tình huống tồi tệ, dù chúng chưa hề xảy ra. Những suy nghĩ như “Nếu mọi thứ không như mình mong đợi thì sao?” khiến họ dễ rơi vào vòng xoáy lo âu không hồi kết.

Tác hại âm thầm nhưng nguy hiểm của Overthinking

Overthinking không chỉ ảnh hưởng đến tâm trạng mà còn kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng về tinh thần và thể chất. Dưới đây là những ảnh hưởng âm thầm nhưng không thể xem nhẹ:

• Dễ rơi vào trạng thái tiêu cực kéo dài: Người thường xuyên suy nghĩ quá mức hay tự đặt câu hỏi và phán xét chính mình. Điều này dẫn đến việc tạo ra một vòng luẩn quẩn của những cảm xúc tiêu cực như lo âu, sợ hãi và mất tự tin.
• Gây mệt mỏi về mặt tinh thần: Suy nghĩ lặp đi lặp lại khiến não bộ không có thời gian nghỉ ngơi. Người mắc thường cảm thấy kiệt sức, khó tập trung và dễ bị phân tâm trong công việc, học tập lẫn cuộc sống cá nhân.
• Dễ dẫn đến rối loạn tâm lý: Overthinking không chỉ khiến tinh thần sa sút mà còn là yếu tố kích hoạt các bệnh lý như trầm cảm, rối loạn lo âu, khó ngủ hoặc ngủ chập chờn. Nhiều người tìm đến chất kích thích hoặc rượu bia để giải tỏa, dẫn đến hệ lụy nghiêm trọng hơn.
• Ảnh hưởng đến khả năng tương tác xã hội: Người suy nghĩ nhiều thường cảm thấy thiếu tin tưởng vào hành động và lời nói của người khác. Sự nghi ngờ liên tục này khiến các mối quan hệ xung quanh trở nên căng thẳng, tạo ra khoảng cách trong giao tiếp hàng ngày.
• Hạn chế khả năng sáng tạo và ra quyết định: Nghiên cứu cho thấy Overthinking có thể khiến vùng vỏ não trước trán làm việc quá tải. Điều này khiến người mắc mất dần sự linh hoạt trong tư duy, kém sáng tạo và khó đưa ra quyết định nhanh chóng, chính xác.

6 chiêu “cắt đứt” Overthinking giúp tâm trí nhẹ nhõm

Nếu bạn đang cảm thấy tâm trí luôn quay cuồng trong những dòng suy nghĩ không dứt, đã đến lúc bạn cần một “lối thoát”. Hãy thử áp dụng ngay 6 cách dưới đây để từng bước cắt đứt Overthinking và lấy lại sự bình yên bên trong:

1, Nhận ra vấn đề từ chính mình

Để kiểm soát overthinking, trước hết bạn cần xác định chính xác điều gì đang khiến mình suy nghĩ quá mức. Hãy viết ra những điều bạn đang lo lắng hoặc băn khoăn. Cách này không chỉ giúp bạn "gọi tên" được nguồn gốc của sự bối rối mà còn khiến mọi thứ trở nên rõ ràng, dễ xử lý hơn. Đây là bước đầu tiên để thoát khỏi vòng luẩn quẩn của suy nghĩ tiêu cực.

2, Đặt ra mục tiêu rõ ràng

Thay vì để đầu óc chạy vòng quanh với hàng loạt “nếu như…”, hãy chuyển sự tập trung của bạn vào một mục tiêu cụ thể. Khi bạn biết mình cần làm gì tiếp theo, bạn sẽ dễ dàng hành động thay vì chỉ lo lắng. Một kế hoạch rõ ràng chính là cách hữu hiệu để thoát khỏi cảm giác bế tắc mà Overthinking mang lại.

3, Tập thiền

Thiền không phải là điều gì xa vời, chỉ cần vài phút mỗi ngày ngồi tĩnh lặng, tập trung vào hơi thở là bạn đã giúp tâm trí được nghỉ ngơi. Việc thiền đều đặn giúp bạn quan sát và kiểm soát suy nghĩ tốt hơn, giảm sự căng thẳng nội tâm và đưa bạn về với hiện tại – nơi không còn chỗ cho lo âu mơ hồ.

4, Giải trí, tham gia các hoạt động yêu thích

Dành thời gian làm điều bạn yêu thích như đọc sách, vẽ tranh, nấu ăn hay vận động nhẹ là cách hiệu quả để đưa tâm trí rời khỏi chuỗi suy nghĩ không hồi kết. Khi não bộ được chuyển hướng sang những trải nghiệm tích cực, nó sẽ tự nhiên giảm đi những vòng lặp suy nghĩ vô ích.

5, Nói chuyện với ai đó

Đừng giữ mọi thứ trong lòng. Khi bạn chia sẻ suy nghĩ với người khác, bạn không chỉ nhận được sự lắng nghe mà còn mở ra một góc nhìn mới mẻ. Người đối diện có thể giúp bạn nhìn lại vấn đề một cách khách quan, nhẹ nhàng hơn và điều này giúp làm dịu tâm trí rất hiệu quả.

6, Học cách yêu bản thân

Để vượt qua overthinking, bạn cần học cách đối xử tử tế với chính mình. Hãy bắt đầu bằng việc viết ra điều bạn biết ơn mỗi ngày, tha thứ cho những sai lầm đã qua, thay thế những lời tự chỉ trích bằng suy nghĩ tích cực và cho phép bản thân không hoàn hảo. Khi bạn ngưng phán xét và tập trung vào điều mình đang làm tốt, tâm trí sẽ nhẹ nhõm và không còn bị cuốn vào vòng xoáy lo âu vô nghĩa.

Overthinking có phải là bệnh không?

Ngày càng nhiều bạn trẻ, đặc biệt là Gen Z, cảm thấy mình thường xuyên bị “kẹt” trong những dòng suy nghĩ không hồi kết. Họ phân tích mọi chi tiết, tự vấn bản thân vì những điều đã qua, rồi lo lắng quá mức cho tương lai chưa đến. Overthinking ở giới trẻ đang dần trở thành một vấn đề đáng quan tâm, vậy liệu nó có thật sự là một căn bệnh?

Thực tế, Overthinking không được xếp vào nhóm bệnh lý chính thức trong y học. Nhưng nếu nó diễn ra liên tục và làm bạn kiệt sức về tinh thần, thì rất có thể đây là dấu hiệu của một số vấn đề tâm lý tiềm ẩn như rối loạn lo âu, trầm cảm nhẹ, hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế.

Đặc biệt với giới trẻ ngày nay – những người sống trong môi trường nhiều kỳ vọng, cạnh tranh và luôn kết nối – thì Overthinking gần như trở thành "người bạn không mời mà đến". Bạn có thể cảm thấy mình mất ngủ vì những chuyện nhỏ, luôn tự đặt ra hàng tá "what if" trong đầu, hay lo sợ quyết định của mình là sai. Tất cả đều là dấu hiệu bạn đang bị cuốn vào vòng xoáy suy nghĩ tiêu cực.

Để thoát khỏi tình trạng này, trước hết bạn cần học cách nhận diện cảm xúc của chính mình – một công cụ hữu ích là bánh xe cảm xúc, giúp bạn gọi tên chính xác điều đang cảm nhận để điều hướng suy nghĩ hiệu quả hơn.

Điều quan trọng là: Overthinking không phải là tính cách cố định, mà là một thói quen tâm lý có thể thay đổi. Nếu bạn thấy mình đang bị ảnh hưởng bởi việc suy nghĩ quá nhiều, đừng ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý hoặc tham gia cộng đồng hỗ trợ. Có rất nhiều phương pháp hiện đại giúp bạn học cách kiểm soát suy nghĩ, tăng sức khỏe tinh thần, và sống nhẹ đầu hơn mỗi ngày.

Tính cách DISC tiết lộ điều gì về xu hướng Overthinking của bạn?

Bạn có bao giờ tự hỏi vì sao mình cứ bị cuốn vào những dòng suy nghĩ lặp đi lặp lại – trong khi người khác thì dễ dàng buông bỏ? Thực tế, tính cách của bạn chính là yếu tố quyết định cách bạn rơi vào trạng thái overthinking, và mô hình DISC sẽ giúp bạn giải mã điều đó.

Nhóm D – Dominance: Overthinking để kiểm soát kết quả

Người nhóm D thường mạnh mẽ, quyết đoán và tập trung vào mục tiêu. Tuy nhiên, chính khát khao kiểm soát và thành công này khiến họ dễ mắc vào kiểu Overthinking mang tính chiến lược – liên tục tính toán các phương án, lường trước rủi ro, và suy diễn kết quả. Suy nghĩ quá mức với họ không phải vì sợ, mà vì cần nắm quyền chủ động tuyệt đối. 

Để thoát khỏi kiểu suy nghĩ này, người nhóm D cần học cách buông bớt quyền kiểm soát và tin tưởng người khác, bởi không phải điều gì cũng cần chính tay bạn nắm hoàn toàn.

Nhóm I – Influence: Overthinking vì sợ mất lòng người khác

Với bản tính thân thiện và hướng ngoại, nhóm I luôn mong muốn được yêu quý, công nhận. Chính vì vậy, họ dễ bị cuốn vào những lo âu liên quan đến mối quan hệ – như "Liệu mình nói vậy có bị hiểu sai?", "Mình có làm ai buồn không?". Overthinking ở đây bắt nguồn từ nhu cầu được chấp nhận và sợ bị đánh giá.

Sự nhạy cảm này khiến họ dễ Overthinking, nhưng để giảm bớt, nhóm I nên chấp nhận rằng không thể làm hài lòng tất cả mọi người – và sự chân thành đôi khi quan trọng hơn sự hoàn hảo trong cách cư xử.

Nhóm S – Steadiness: Overthinking khi đứng trước thay đổi

Nhóm S yêu thích sự ổn định, hài hòa và luôn muốn giữ gìn mối quan hệ tốt đẹp. Họ thường suy nghĩ rất lâu trước khi ra quyết định, đặc biệt nếu điều đó làm xáo trộn trật tự quen thuộc. 

Kiểu Overthinking ở nhóm này đến từ nỗi sợ thay đổi và làm tổn thương người khác. Nếu bạn thuộc nhóm này, hãy thử tập làm quen với thay đổi từng chút một, bởi không phải thay đổi nào cũng là mối đe dọa – đôi khi đó chính là cơ hội để cuộc sống tiến lên một nấc mới.

Nhóm C – Compliance: Overthinking vì theo đuổi sự hoàn hảo

Với tinh thần logic và chuẩn mực cao, nhóm C rất dễ bị mắc kẹt trong việc phân tích, kiểm tra và điều chỉnh. Họ thường lo lắng liệu mình đã làm đúng chưa, còn sai sót nào không – từ đó lún sâu vào Overthinking mà bản thân không hay biết. 

Căn nguyên là nhu cầu đạt chuẩn hoàn hảo và nỗi sợ mắc lỗi. Để giảm bớt áp lực, nhóm C cần học cách chấp nhận rằng “đủ tốt” vẫn là tốt, và đôi khi hành động đúng lúc còn quan trọng hơn việc chờ cho đến khi mọi thứ hoàn hảo tuyệt đối.

Khám phá tính cách đặc trưng của bản thân qua bài Test DISC miễn phí

Kết luận

Giờ đây, bạn đã phần nào hiểu người bị Overthinking là gì và vì sao nó dễ khiến tâm trí mệt mỏi. Thay vì tiếp tục mắc kẹt trong chuỗi suy nghĩ không lối thoát, hãy chọn cách chủ động kiểm soát cảm xúc và giải tỏa lo âu từ bên trong. Mỗi hành động nhỏ cũng là một bước tiến lớn để bạn làm chủ suy nghĩ và sống nhẹ nhõm hơn mỗi ngày.

Câu hỏi thường gặp

Tình yêu và Overthinking có mối liên hệ gì?

Suy nghĩ quá mức khiến bạn dễ nghi ngờ, lo lắng không cần thiết và làm phức tạp hóa mối quan hệ. Tình yêu cần sự tin tưởng, trong khi Overthinking lại khiến bạn phân tích từng hành động, lời nói của đối phương theo hướng tiêu cực.

Khi nào cần tìm đến chuyên gia tâm lý?

Nếu bạn thường xuyên mất ngủ, khó kiểm soát dòng suy nghĩ tiêu cực hoặc thấy mệt mỏi về tinh thần kéo dài, đó là lúc nên tìm đến chuyên gia. Họ giúp bạn xác định nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Overthinking và chuẩn bị kỹ lưỡng khác nhau ở điểm nào?

Chuẩn bị kỹ lưỡng dựa trên dữ liệu thực tế và giúp bạn chủ động trong cuộc sống. Overthinking lại xoay quanh những kịch bản tiêu cực không có thật, làm tiêu tốn năng lượng mà không mang lại giải pháp cụ thể.